Aluminium information in marathi : ॲल्युमिनियम हा एक धातुरूप रासायनिक पदार्थ आहे. जो धातूच्या स्वरूपात आढळतो. पृथ्वीच्या कवचातील हा सर्वात मुबलक धातू आहे. ॲल्युमिनियमच्या प्रमुख धातूंपैकी एक बॉक्साईट आहे. हे प्रामुख्याने ॲल्युमिनियम ऑक्साईड, लोह ऑक्साईड आणि इतर काही अशुद्धींनी बनलेले आहे. आजच्या या लेखामध्ये आपण ॲल्युमिनियम माहिती मराठी (Aluminium information in marathi) जाणून घेणार आहोत.
Contents
- 1 ॲल्युमिनियम माहिती मराठी (Aluminium information in marathi)
- 2 ॲल्युमिनियम चा शोध कसा लागला?
- 3 अ‍ॅल्युमिनिअमचे गुणधर्म (Properties of Aluminium in Marathi)
- 4 ॲल्युमिनियम चे उपयोग (Uses of Aluminium in marathi)
- 5 अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअम विषयी रोचक तथ्य (Facts about aluminium in Marathi)
- 6 ॲल्युमिनियमसंबंधी आयुर्वेदाची मते
- 7 वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
- 7.1 ॲल्युमिनियम क्लोराइड चे रेणुसूत्र
- 7.2 ॲल्युमिनियम ऑक्साईड हे आहे
- 7.3 ॲल्युमिनियम किंमत (Rate of aluminium)
- 7.4 ॲल्युमिनियम म्हणजे काय (aluminium mhanje kay)
- 7.5 ॲल्युमिनियम चा अर्थ काय आहे (aluminium meaning in Marathi)
- 7.6 ॲल्युमिनियम चा सर्वात महत्वाचा धातू कोणता (what is important ore of aluminium)
- 8 सारांश
ॲल्युमिनियम माहिती मराठी (Aluminium information in marathi)
| धातू | ॲल्युमिनियम (Al) |
| शोध | हॅन्स ख्रिश्चन ऑर्स्टेड |
| अणुक्रमांक (Z) | 13 |
| गट | गट 13 (बोरॉन गट) |
| ब्लॉक | P ब्लॉक |
ॲल्युमिनियम धातू हा वीज आणि उष्णता यांचा उत्तम वाहक असून तो अतिशय हलका आहे. यामुळे, विमानाचे भाग बनवण्यासाठी त्याचा वापर केला जातो. भारतात बॉक्साईटचे प्रचंड साठे जम्मू आणि काश्मीर, मुंबई, कोल्हापूर, जबलपूर, रांची, सोनभद्र, बालाघाट आणि कटनी येथे आढळतात. ओरिसा -आधारित नाल्को ही जगातील सर्वात स्वस्त ॲल्युमिनियम निर्माता आहे.
ॲल्युमिनियम धातू तयार करण्यासाठी दोन खनिजांचा विशेष उपयोग होतो. एक बॉक्साईट ( Al2 O3. 2H2O) आणि दुसरा क्रॉयलाइट ( 3NaF. Al F3).
ॲल्युमिनियम चा शोध कसा लागला?
वैज्ञानिकांना 1787 पर्यंत तुरटीत अनोळखी धातू असण्याची शक्यता वाटत होती. पण त्यातून तो धातू वेगळा करण्याची पद्धत त्यांना 1825 पर्यंत तरी सापडली नव्हती. 1825 मध्ये डेन्मार्कचे रसायनतज्ज्ञ ओस्र्टेड यांनी विद्युत अपघटन पद्धत वापरून अ‍ॅल्युमिनिअम धातू शोधला आणि अल्पप्रमाणात वेगळा केला. याच पद्धतीत सुधारणा करून जर्मन रसायनतज्ञ फ्रीड्रीख वोलर यांनी 1845 पर्यंत गुणधर्म तपासता येतील एवढे अ‍ॅल्युमिनिअम मिळवले.
अ‍ॅल्युमिनिअम हा धातू पृथ्वीच्या कवचातील धातूंपैकी सर्वात विपुल म्हणजे 8.2 टक्के इतका असला तरी तो निसर्गात शुद्ध स्वरूपात सापडत नाही. आज इतक्या मोठय़ा प्रमाणात अ‍ॅल्युमिनिअमची उपलब्धता निर्माण होण्यासाठी दोन महत्त्वपूर्ण घटना घडल्या. पहिली घटना म्हणजे अ‍ॅल्युमिनिअम ऑक्साईडपासून अ‍ॅल्युमिनिअम धातू मिळवण्याची पद्धत अमेरिकी रसायनतज्ज्ञ चार्लस हॉल आणि फ्रेंच रसायनतज्ज्ञ पॉल हेरॉल्ट यांनी स्वतंत्रपणे 1886 मध्ये विकसित केली आणि दुसरी घटना म्हणजे 1888 मध्ये ऑस्ट्रेलियन रसायनतज्ज्ञ कार्ल जोसेफ बायर यांनी अगदी कमी खर्चात बॉक्साइट या खनिजापासून अ‍ॅल्युमिनिअम ऑक्साइडपासून मिळविण्याची ‘बायर’ पद्धत तयार केली.
अ‍ॅल्युमिनिअमचे गुणधर्म (Properties of Aluminium in Marathi)
- अ‍ॅल्युमिनिअम हा चांदीचा पांढरा रंगाचा धातू आहे.
- जेव्हा अ‍ॅल्युमिनिअम ऑक्सिजनच्या संपर्कात येतो तेव्हा त्याच्या पृष्ठभागावर अ‍ॅल्युमिनिअम ऑक्साईडचा एक थर तयार होतो, हा थर अ‍ॅल्युमिनिअमला गंजण्यापासून संरक्षण करण्यास मदत करतो.
- अ‍ॅल्युमिनिअम हे उष्णता आणि विजेचे उत्तम वाहक आहे, परंतु त्याची वाहकता तांब्यापेक्षा कमी आहे.
- अ‍ॅल्युमिनिअम हा चुंबकीय गुण नसलेला धातू आहे.
- अ‍ॅल्युमिनिअम वजनाने हलका आणि मजबूत धातू आहे, ज्याची घनता 2.7 ग्रॅम प्रति घन सेंटीमीटर आहे.
ॲल्युमिनियम चे उपयोग (Uses of Aluminium in marathi)
- इतर धातूंबरोबर अ‍ॅल्युमिनिअम मिसळून मिश्रधातू तयार केले जातात.
- अ‍ॅल्युमिनिअम हा वजनाने हलका, मजबूत, लवचिक आणि जंक-फ्री धातू आहे, त्यामुळे विमान बनवण्यासाठी तो एक आदर्श धातू आहे. आज सर्व आधुनिक विमानांचे जवळजवळ सर्व भाग आणि उपकरणे अ‍ॅल्युमिनिअम आणि अ‍ॅल्युमिनिअम मिश्र धातुपासून बनलेले आहेत. अगदी 50 ते 90 टक्के अंतराळयान आणि स्पेस शटलचे भाग अ‍ॅल्युमिनिअम मिश्र धातुपासून बनवले जातात.
- सर्व प्रकारच्या वाहनांमध्ये अ‍ॅल्युमिनिअमचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो, ज्याद्वारे इंजिन ब्लॉक, पिस्टन, एअर कंडिशनर, फ्रेम, बॉडी, व्हील, ट्रान्समिशन, रेडिएटर इत्यादी महत्त्वाचे भाग बनवले जातात. एका अंदाजानुसार, वाहनाच्या वजनापैकी सुमारे 15% भाग अ‍ॅॅल्युमिनिअमने बनलेले असतात.
- अन्न उद्योगात, कॅन, कंटेनर, फॉइल आणि स्वयंपाक घरातील भांडी तयार करण्यासाठी अ‍ॅॅल्युमिनिअमचा वापर केला जातो.
- अ‍ॅॅल्युमिनिअमचा वापर इलेक्ट्रिक वायर, इलेक्ट्रिक मोटर्स आणि इतर पॉवर टूल्स बनवण्यासाठी केला जातो, अ‍ॅॅल्युमिनिअम पासून बनवलेले इलेक्ट्रिकल उपकरण तांब्यापासून बनवलेल्या इलेक्ट्रिकल उपकरणांपेक्षा स्वस्त आहे, कारण ते तांब्यापेक्षा अनेक पटींनी स्वस्त आहे आणि वजनातही तांबेपेक्षा कमी आहे. ज्यामुळे त्यापासून बनवलेल्या विद्युत उपकरणांची किंमत कमी होते.
- टीव्ही, फ्रीज, लॅपटॉप, स्मार्टफोन इत्यादी घरगुती वस्तू बनवण्यासाठी अ‍ॅॅल्युमिनिअमचा वापर केला जातो.
- अल्युमिनिअमचा वापर फर्निचर बनवण्यासाठी केला जातो, त्याशिवाय खिडक्या आणि दरवाजे बनवण्यासाठीही त्याचा वापर केला जातो.
- अल्युमिनिअमचा वापर सजावटीच्या वस्तू बनवण्यासाठीही केला जातो, ज्या वजनाने हलक्या आणि मजबूत असतात.
अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअम विषयी रोचक तथ्य (Facts about aluminium in Marathi)
- पारा धातूच्या संपर्कात आल्यावर अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअम नष्ट होते, त्यामुळे विमानात पारा वाहून नेण्यास मनाई आहे.
- अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअम हा पृथ्वीवरील सर्वात मुबलक प्रमाणात आढळणारा धातू आहे.
- सध्या कमी किमतीच्या आणि उच्च दर्जाच्या रिचार्जेबल बॅटरी बनवण्यासाठी अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअमचा वापर केला जात आहे.
- अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअमचा पुनर्वापर केला जाऊ शकतो. त्यामुळे, असा अंदाज आहे की जगातील एकूण उत्पादित अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअमपैकी 75% अजूनही वापरात आहे.
- चीन हा जगातील सर्वात मोठा अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअम उत्पादक देश आहे.
- ॲल्युमिनिअमचे वजन स्टीलच्या फक्त एक तृतीयांश आहे.
- चंद्रावर अ‍ॅॅॅॅल्युमिनिअमही मुबलक प्रमाणात आढळते.
ॲल्युमिनियमसंबंधी आयुर्वेदाची मते
अ‍ॅल्युमिनियम हे प्रामुख्याने आपल्या स्मरणशक्तीवर घातक परिणाम करते, असे जगात अनेक ठिकाणी झालेल्या संशोधनातून सिद्ध झाले आहे. ब्रिटन, नॉर्वे, फ्रान्स आदी ठिकाणी हे संशोधन झाले आहे. अल्झायमर्स रिसर्च इन्स्टिट्टयूचे संचालक डॉ. मायकेल वैनर यांनी केलेल्या संशोधनात अ‍ॅल्युमिनियमच्या अधिक वापराने स्मृतिभ्रंश निर्माण होतो, असे म्हटले आहे.
तुम्हाला हेही वाचायला नक्की आवडेल
खनिजे म्हणजे काय (Minerals information in marathi)
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
ॲल्युमिनियम क्लोराइड चे रेणुसूत्र
ॲल्युमिनियम ऑक्साईड हे आहे
ॲल्युमिनियम किंमत (Rate of aluminium)
ॲल्युमिनियम म्हणजे काय (aluminium mhanje kay)
ॲल्युमिनियम चा अर्थ काय आहे (aluminium meaning in Marathi)
ॲल्युमिनियम चा सर्वात महत्वाचा धातू कोणता (what is important ore of aluminium)
सारांश
मित्रांनो आजच्या या पोस्टमध्ये आपण ॲल्युमिनियम माहिती मराठी (Aluminium information in marathi) जाणून घेतली. Aluminium mahiti marathi जर तुम्हाला आवडली असेल तर तुमच्या मित्रांनाही नक्की शेअर करा. Aluminium in marathi ही माहिती तुम्हाला कशी वाटली हे कमेंट मध्ये नक्की सांगा.